Lang geleden, toen ik nog in Amsterdam woonde en Engels studeerde, had ik een keer college over Amerikaanse literatuur. Het onderwerp die dag was ‘The Lost Generation’, een groep schrijvers die tussen de twee wereldoorlogen in Parijs woonden en werkten. Met name Hemingway en het intense leven dat hij leidde maakte diepe indruk op mij. (Meteen maar even een leestip: ALLE korte verhalen van Hemingway zijn geweldig!)
Groots en meeslepend
Hemingway leefde groots en meeslepend. Hij was een echte macho, met alle hobby’s die je daarbij verwacht: vissen, jagen, oorlog, zuipen, vrouwen… Maar hij schreef ook prachtige romans en korte verhalen, en was als oorlogsverslaggever in brandhaarden overal ter wereld te vinden. Als ambulancechauffeur aan het front tijdens de Eerste Wereldoorlog, in de vuurlinie tijdens de Spaanse Burgeroorlog en op D-Day tussen de eerste Amerikaanse troepen die aan land gingen in Normandië. Zo gaan de verhalen. Maar dat laatste stukje over Normandië… Ook dat is een goed verhaal, maar vermoedelijk afkomstig uit de duim van Hemingway.
‘A Voyage to Victory’
Hij was wel in de buurt, maar relatief veilig en comfortabel op een bevoorradingsschip achter de linies. Dat op zich is natuurlijk geen schande, de schande zit in het artikel dat hij erover schreef. ‘A Voyage to Victory’ is een adembenemende reportage waarin hij de indruk wekt dat hij zélf door de branding naar de hel van Omaha Beach moest waden. En ik citeer:
‘Real war is never like paper war. But if you want to know how it was… On D-Day when we took Fox Green and Easy Red Bunch on 6th June 1944, then this is as near as I can come to it.’
Onvergeeflijk
Veel mensen – te veel om te negeren – zeggen dat hij wel in Normandië, maar nooit op Omaha Beach is geweest. Ik vind dat niet fraai van zo’n stoere vent. Voor een journalist is het schaamachtig en voor iemand van de naam en faam van Hemingway eigenlijk onvergeeflijk. Als het klopt… Ik kies ervoor om een klein beetje te blijven twijfelen. Het gaat hier wel om een gekoesterde jeugdheld, ten slotte.
Overigens vind ik hem nog steeds een van de grootste Amerikaanse schrijvers ever. Ik bedoel, je moet toch wel een fictieschrijver van grote klasse zijn om een verhaal over de landing op Normandië zo te schrijven dat het overtuigt als ooggetuigenverslag. Bovendien: wie heeft er verder nog een Nobelprijs voor de literatuur én een app die je helpt net zo helder te schrijven als hij? I rest my case.
Hemingway was niet de enige journalist die afreisde naar Normandië, natuurlijk. Lees hier meer over een paar van hen: Martha Gellhorn: verstekeling op Omaha Beach, De man die D-Day fotografeerde, De onstuitbare Lee Miller.
Op een kwartiertje lopen van ons huis staat een klein monument, een zuiltje in een flauwe bocht van de weg. Deze plek markeert het einde van de landingsbaan van Chipelle Airport, een tijdelijk vliegveld dat kort na D-Day werd aangelegd. De Amerikaanse soldaten vernoemden het naar het eerste dat ze hier tegenkwamen, toevallig de boerderij van onze buren: Lieu dit Chipelle.
Wij wonen bij het pijltje. De sporen van de landingsbaan zijn hier nog goed te zien in het landschap. Maar het is een oude foto; nu zie je helemaal niets als je niet weet waar je naar zoekt.
2 weken bouwen
Op 16 juni 1944 begon het 820th Engineer Aviation Battalion met hun werk aan A5, het vijfde vliegveld dat de geallieerden na D-Day op Frans grondgebied aanlegden. Toen ze twee weken later klaar waren, lag er een landingsbaan van 1,5 kilometer, een toegangsweg, tenten voor de manschappen, opslag voor munitie en brandstof. Daarmee zat het werk van ’the 820th’ erop en hadden ze de handen vrij om ergens anders in actie te komen.
5 missies per dag
Vanaf Chipelle voerde de 404th Fighter Group (506, 507 en 508 Fighter Squadron) missies uit met P47 Thunderbolts. Namen en rugnummers zijn voor de kenners en liefhebbers. Voor mij betekenen die dingen niet zo veel. Maar dit zegt mij wel wat: in de eerste maand alleen al trokken de mannen er 170 keer op uit, vooral om de grondtroepen bij Saint-Lô te ondersteunen. Die jongens stegen dus zo’n vijf keer per dag op, met iedere keer een grote kans dat ze niet terug zouden komen.
22 namen
Het vliegveld was tot eind augustus 1944 in gebruik. Toen trok het 404th achter het opgeschoven front aan naar België en vocht daar mee in het Ardennenoffensief. Op het moment dat ze weggingen, waren 22 jonge mannen gesneuveld tijdens gevechtsmissies. Hun namen staan op ‘ons’ monumentje.
1000-en doden
Het is alweer lang geleden. Maar het is nog steeds triest dat zo veel jonge mannen zijn omgekomen omdat Europa gered moest worden van een gevaarlijke gek. Bij de slag om Normandië vielen onder geallieerde soldaten zo’n 45.000 doden en onder Franse burgers nog eens 20.000.
Dat zijn zo maar wat cijfers die ik online gevonden heb. Ik heb geen flauw idee over welke periode of regio we het precies hebben. En over Duitse doden heb ik het nog niet eens gehad. In de chaos van een terugtrekkend leger heeft het tellen van de doden geen prioriteit, natuurlijk. De schattingen over Duitse doden lopen daarom nogal uiteen. Ik houd het op ‘heel veel’.
De cijfers over soldaten die hier zijn omgekomen krijgen eigenlijk pas betekenis als je naast zo’n zuiltje staat. Gewoon 22 namen van jongens die nog van alles van plan waren met hun leven.
Meer lezen over D-Day? Dat kan hier bijvoorbeeld: Radio Londres en het Franse verzet, Het weerbericht dat de geschiedenis bepaalde, Operation Bodyguard: nepnieuws, maar dan nuttig