Jaren geleden was ik op vakantie op Kreta. Om te wandelen vooral, maar óók om Knossos te zien. Niet dat ik per se een liefhebber ben van de Griekse mythologie, maar verhalen over de grote heersers uit de geschiedenis – in dit geval koning Minos – spreken tot mijn verbeelding. En omdat in dit verhaal ook een labyrint en een gevaarlijk monster voorkomen, had ik me nogal verheugd op ‘the real deal’.
De schrik van Knossos. Wie bedenkt zoiets?
Stom
Wat viel dat tegen, zeg. Dat het bij Knossos zwart zag van de toeristen was vervelend. Maar ik was er zelf ook zo een, dus nou ja, vooruit. Maar die hysterische moderne uitbouw bovenop de ruïnes van het oude paleis? Die botste zo hevig met wat ik er zelf bij had bedacht, dat er kortsluiting ontstond in mijn hoofd en ik heel Knossos verder stom vond. (Zonde hè? Ik heb ongetwijfeld van alles gemist.) Sindsdien gaan bij mij alle alarmbellen af als er sprake is van een ‘gedurfde restauratie’.
Château de Falaise
Fast forward naar het heden, naar het Normandische plaatsje Falaise. Wie van geschiedenis houdt, kan niet om Falaise heen, vind ik. Het is niet alleen de plek waar de grote Willem de Veroveraar werd geboren, maar ook de plek waar vele eeuwen later – in augustus 1944 – de Duitsers de slag om Normandië definitief verloren. En je kunt in de omgeving van Falaise ook nog eens geweldig wandelen. Dus alle reden om af te reizen, zou je zeggen. Maar één ding had me lang tegengehouden: de ‘gedurfde restauratie’ van Château de Falaise, het thuishonk van Willem de Veroveraar.
Stevige ingrepen
De restauratie van Château de Falaise was destijds een prestigeproject van het departement Calvados in samenwerking met het Franse ministerie van Cultuur. Ze schakelden een gerenommeerde en ervaren architect in, Bruno Decaris, die er tien jaar aan werkte. En toen hij het werk in 1997 opleverde, waren veel mensen geschokt en ontgoocheld, sommigen zelfs woedend, over het resultaat. Hij had vrij stevig ingegrepen… Laten we het daarop houden.
De opdracht van Decaris was uiteraard om het kasteel toekomstbestendig te maken. Maar hij had meer noten op zijn zang. Hij wilde dat het kasteel als geheel beter ontsloten zou worden; het cultureel erfgoed moest opnieuw ‘gelezen’ worden; bezoekers moesten gevoel krijgen bij de materialen en het gebouw door de eeuwen heen; en meer van dat soort mooie, abstracte ideeën. Maar bovenal moest de architectuur – heel concreet – zichtbaar maken wat oorspronkelijk was en wat niet. Dat laatste was echt spectaculair goed gelukt, had ik me laten vertellen, vooral dankzij de hypermoderne entree van beton en staal…
Toegangspoort tot Château de Falaise, met neergelaten ophaalbrug.
Formidabele vesting
Daar stond ik dan, met niet erg hooggespannen verwachtingen, voor dat beroemde kasteel en die controversiële entree. Alles potdicht, de ophaalbrug omhoog, geen mens te bekennen, doodse stilte. En ik wachtte tot ik vervuld zou raken van afschuw, of op z’n minst lichte verontwaardiging.
Niets daarvan. Ik vond het prachtig. Ontzagwekkend. Die formidabele vesting die daar al eeuwen staat te staan, terwijl allerlei menselijk gekrakeel voorbijtrekt. Oorlogen, bombardementen, burgeroorlogen, revoluties… Zo’n gebouw past een ongenaakbare betonnen entree natuurlijk als z’n favoriete trui. Dat had ik van te voren ook wel kunnen bedenken.
Bij een ander bezoek, toen het wél open was, heb ik ook binnen een kijkje genomen. En ja,dat was een vrij hedendaagse ervaring – zeker met de iPad die je tijdens een bezoek meekrijgt voor meer uitleg. Maar het is ook een hedendaagse museum, hè?
Persoonlijk vind ik zo’n oude ruïne in een modern jasje – waarin je op allerlei manieren kunt zien en ervaren hoe het waarschijnlijk ooit geweest is – minder ‘nep’ dan een zo goed mogelijk nagemaakte replica van een middeleeuws kasteel. Omdat in die replica de grens tussen ‘echt’ en ‘nep’ vervaagt, en waarom zou dat nou een goed idee zijn?
Misschien moet ik nog maar eens gaan kijken in Knossos. Voor de zekerheid. Even checken of ik het de vorige keer wel goed heb gezien.
Waarom zou je de naam Willem de Veroveraar moeten kennen? Dat kun je hier lezen.
