Het was dat Eisenhower inzag dat hij De Gaulle – leider van de vrije Fransen – nodig had bij een landing op Normandië. Anders hadden de geallieerden hem in 1944 waarschijnlijk overal buiten gehouden. D-Day, de gevechten daarna, de bevrijding van Frankrijk en Europa. Roosevelt wantrouwde de Fransen, en dus ook De Gaulle. Dat was niet zo verwonderlijk, trouwens. Want een vrij groot deel van Frankrijk had zich tijdens de Tweede Wereldoorlog nogal opportunistisch opgesteld. Om het maar eens voorzichtig te formuleren.

Het rode deel van het kaartje was bezet door de Duitsers. Het noorden en de hele westkust vanwege de Atlantikwall die daarlangs liep. Het blauwpaarse deel was in handen van het Vichy-regime van Pétain.

Vichy

In 1940 werd noordelijke helft van Frankrijk bezet door de Duitsers. In het ‘vrije’ zuiden kreeg officieel het Franse Vichy-regime van Pétain de touwtjes in handen. Maar dat regime werkte enthousiast mee met de Duitsers, ook bij het opjagen van joden. Wie had kunnen denken dat het land van ‘liberté, egalité, fraternité’ zo diep zou zinken? Het gedrag van het regime wekte grote weerzin, overal ter wereld, ook onder veel Fransen.

De vrije Fransen

De Gaulle, ooit protegé van Pétain, was een fel tegenstander van het Vichy-regime. Hij week uit naar Engeland en riep op tot verzet. Aanvankelijk had hij maar weinig steun, maar die nam toe naarmate de oorlog voortduurde. Roosevelt was niet overtuigd van zijn goede bedoelingen en zag in hem een ‘apprentice dictator’. Hij vreesde dat De Gaulle na de oorlog misbruik zou willen maken van de chaos en verwarring in Frankrijk. Dat had hij gelukkig verkeerd gezien.

Over de ambivalente houding van Frankrijk in de Tweede Wereldoorlog zijn bibliotheken volgeschreven. Het is niet een glorierijk stukje Franse geschiedenis, maar eindeloos interessant. Lees De geheugenlozen als je een idee wil krijgen van hoe lang die schande nog heeft nageijld.

Vive la résistance!

Laten we het hier liever hebben over degenen die níet met de vijand heulden: la résistance! Het Franse verzet tegen Vichy en de Duitse bezetting werd vanuit Londen aangestuurd en was zeker tegen het eind van de oorlog goed georganiseerd. Gecodeerde berichten voor de verzetsgroepen werden via Radio Londres – het radiostation van de vrije Fransen – verzonden. De uitzending begon iedere dag met een reeks persoonlijke berichten die volkomen willekeurig leken. ‘De postbode is in slaap gevallen’ of ‘Oma heeft alle snoepjes opgegeten.’ Het was voor iedereen duidelijk dat zo’n bericht een geheime betekenis had. En tegelijkertijd konden alleen de mensen voor wie het bestemd was er chocola van maken.

Verlaine

Zo zond Radio Londres kort voor D-Day honderden dichtregels, citaten uit romans en willekeurige zinnen uit. De bedoeling daarvan was berichten die wél betekenis hadden te verbergen. De Duitsers merkten natuurlijk wel dat er ineens meer radioverkeer was en dat dat best eens kon betekenen dat er een invasie op handen was. Maar er was in de weken daarvoor zo vaak vals alarm geweest dat vrijwel iedereen de waarschuwingen negeerde.

Op 1 juni kreeg het Franse verzet bericht uit Londen: ‘Een dezer dagen begint de invasie.’ Maar dan in code, met deze drie dichtregels van Verlaine.

Les sanglots longs
Des violons
De l’automne

Op 5 juni hoorden ze de volgende drie regels van hetzelfde gedicht. Code voor: ‘We komen er nú aan.’

Blessent mon coeur
D’une langueur
Monotone

Sabotage

Tijdens D-Day was ‘Duitsers saboteren’ het belangrijkste doel van het Franse verzet. Ze hadden de taak treinverkeer, telefoonverbindingen en de elektriciteitsvoorziening te verstoren en de aanvoer van Duitse versterking te vertragen. In een later rapport over het werk van het Franse verzet stond: ‘In het zuidoosten werden op 6 juni 52 locomotieven onklaar gemaakt; het spoor werd op meer dan 500 plaatsen opgeblazen. Op 7 juni was Normandië volledig geïsoleerd.’ En de rest is geschiedenis, die dus mede geschreven is door het Franse verzet. Daar krijgen ze buiten Frankrijk niet altijd de credit voor die ze verdienen.