Er was in de zomer van 2024 een kleine tentoonstelling hier niet ver vandaan, in Château de Vouilly. De Amerikaanse pers werkte destijds vanuit het kasteel en in de tentoonstelling was te zien hoe dat ging. Interessant, vond ik. Maar hoe kon het dat ik nog nooit gehoord had van de formidabele Lee Miller, fotomodel, kunstfotografe en oorlogscorrespondent? Zij verdient oneindig veel meer glorie en halleluja dan ze in haar leven gekregen heeft. Dus, hier mijn bescheiden bijdrage daaraan.

Lee Miller was beeldschoon. Haar korte carrière als fotomodel voor Vogue bleek later heel nuttig: ze heeft de rest van haar leven schrijf- en foto-opdrachten voor het blad gedaan.

Voor en achter de camera

Van haar vader leerde Lee (1907, Poughkeepsie NY) alles over fotografie, aan beide kanten van de camera. Ze was mooi en fotogeniek; de weg naar een modellenleven vol luxe en glamour lag open, maar daar was ze veel te wild en uitgesproken voor. Een bohémien bestaan als vernieuwende kunstenares lag haar meer. In 1929 vertrok ze naar Parijs om in de leer te gaan bij de surrealistische fotograaf Man Ray. Ze werd zijn muze, minnares, partner, collega… Ze vormden een uitgesproken creatief, productief én explosief duo. In 1932 gingen ze met knallende ruzie uit elkaar.

Eindbestemming Londen

Daarna was Lee zoekende. Ze runde een tijdje een fotostudio in New York met haar broer. Vervolgens trouwde ze met een Egyptenaar en verhuisde ze naar Caïro, maar dat was een vergissing. Ze verveelde zich stierlijk, scheidde en keerde terug naar de kunstscene van Parijs. Daar viel ze voor de Britse kunstenaar en verzamelaar Roland Penrose; en met hem verhuisde ze in 1937 naar Londen. Pff. Op haar dertigste had Lee al een heel leven achter de rug en toen moest het heftigste nog komen.

The Blitz en Saint-Malo

In 1940, tijdens The Blitz in Londen, ging Lee aan het werk als oorlogscorrespondent voor Vogue. Ze deed onder meer verslag van het dagelijks leven onder de bommenregen. Kort na D-Day in 1944 mocht ze – wonder boven wonder – met het Amerikaanse leger mee naar Normandië. Omdat de legerleiding wat moest met dat lastige mens, gaven ze haar een veilige opdracht: schrijf een blij verhaaltje over het onlangs bevrijde Saint-Malo. Maar – oeps, vergissing! – toen ze daar aankwam, werd er nog hevig gevochten. Ze was de enige journalist binnen de stadsmuren. En dus was ze ook de enige journalist die het effect van het nieuwe geheime wapen van de Amerikanen – napalm – kon vastleggen. Was de legerleiding niet blij mee.

Believe it

In de laatste dagen van het nazi-regime en de periode daarna werkte Lee samen met David Scherman, fotojournalist voor Life Magazine. Ze beleefden samen de bevrijding van Parijs, het strijdtoneel in de Elzas en de bevrijding van Buchenwald en Dachau. Hij was ook degene die in München die legendarische foto van haar maakte in het appartement van Hitler. Haar schokkende fotoreportage ‘Believe It’ voor Vogue – over wat de Amerikanen in Dachau aantroffen –  ging de hele wereld over.

Lee in bad in het appartement van Hitler in München

Na de oorlog

Die oorlogsjaren tekenden de rest van haar leven. Lee wist iedereen ervan te overtuigen dat haar journalistieke bijdrage niet veel had voorgesteld. Ze wilde nooit meer over de oorlog praten, maar had er duidelijk last van: ze raakte aan de drank en werd zwaar depressief. Na haar dood in 1977 vond haar zoon Anthony een schat aan foto’s, negatieven en aantekeningen op zolder. Pas toen werd duidelijk wat ze in oorlogstijd allemaal had gepresteerd, en waarom ze zo’n moeilijke, sombere, afwezige moeder was geweest. Tegenwoordig hebben we daar een naam voor: PTSS.

Koken als therapie

En desondanks was het haar toch gelukt om op eigen houtje van de drank af te komen en een nieuw leven op te bouwen. Wat een powerhouse van een vrouw. Haar redding? Koken, recepten maken voor Vogue en etentjes geven voor vrienden, en wel met zoveel overtuiging en originaliteit dat er een kookboek van te maken viel. Daar is het tijdens haar leven niet meer van gekomen, maar Lee’s kleindochter Ami heeft dat uitgeefproject voor haar oma afgemaakt. Het boek heet ‘Lee Miller: A Life With Food, Friends, and Recipes’ en ik wil dat natuurlijk hebben. 

Nog zoiets lezen? Ik heb ook een blogje geschreven over Martha Gellhorn, die andere oorlogsjournaliste die zich door niets en niemand liet tegenhouden. Zélfs niet door de grote Hemingway.