Tag archief Trévières

‘The Great War’ van 1914-1918 heb ik vooral vanuit Brits perspectief leren kennen, in de tijd dat ik Engels studeerde en over The War Poets leerde. We gingen op excursie naar België en Noord-Frankrijk om de loopgraven uit WOI van dichtbij te bekijken. En het drong heus wel tot me door dat de Fransen en Belgen dubbel de pineut waren geweest, omdat de gevechten op hun grondgebied hadden plaatsgevonden. Maar ik las Engelse oorlogsgedichten en die maakten zo’n indruk dat ik voor weinig andere dingen aandacht had. Wat een nachtmerrie.

Monument in Trévières

Op 11 november wordt het einde van de Eerste Wereldoorlog herdacht. Natúúrlijk ook in Frankrijk, want anders dan in Nederland – destijds neutraal – heeft ‘La Grande Guerre’ hier diepe sporen achtergelaten. In het bewustzijn van de Fransen, in de geschiedenis én in het landschap. Ga maar eens kijken, in de buurt van Amiens bijvoorbeeld. De littekens zijn overal te zien.

Het heeft even geduurd voor ik me realiseerde hoe bijzonder het eigenlijk is dat WOI is geëindigd in een wapenstilstand. Het was tenslotte een gelopen race. De geallieerden waren al aan de winnende hand toen de Amerikanen in 1917 gingen meevechten. Dus waarom niet doorpakken en een triomftocht maken door het land van de verslagen tegenstander, zoals tot dan toe gebruikelijk was?

Omdat de Eerste Wereldoorlog wat betreft dood en verderf alle records had gebroken. Na vier jaar van bloedvergieten voor een paar meter terreinwinst waren de geallieerden net zo murw  hun tegenstanders. Ze waren alleen met méér. Doorvechten had gekund en ze hadden vast gewonnen, maar dat had alleen maar meer levens gekost en niks opgeleverd. Er was zoveel kapot en dood dat van een triomf voor wie dan ook geen sprake was.

Vandaar die wapenstilstand, om het zo snel mogelijk op te laten houden. En daarom wordt ook op 11 november herdacht dat het schieten stopte, en niet op 28 juni dat de Vrede van Versailles getekend werd.

Die Vrede van Versailles is bovendien ook niet echt iets om trots te herdenken. Nog voor de handtekeningen stonden, was er veel kritiek op de manier waarop de Duitsers werden afgestraft, alsof zij als enige schuld hadden aan al dat bloedvergieten. Tegenwoordig denken we daar wat genuanceerder over. Maar ook toen al voorzagen prominenten – onder wie de Britse econoom Keynes, niet de minste – grote problemen met deze opgelegde vrede.

Het verdrag werd opgesteld door Frankrijk, Engeland en de VS. Duitsland had praktisch niks in te brengen. Ze konden kiezen: óf tekenen óf een geallieerde bezettingsmacht accepteren. Duitsland tekende, en de rest is geschiedenis: gekrenkte trots, de economie in puin, de opkomst het nationaal socialisme… En zo werd ‘The War to End All War’ uiteindelijk toch gewoon WOI die leidde tot WOII. Dat is véél te kort door de bocht natuurlijk, maar in grote lijnen wel zo’n beetje hoe het gegaan is.

In Trévières, een dorp hier vlakbij, staat een symbool dat dat tragische stuk van de Europese geschiedenis pijnlijk illustreert. Kort na de Eerste Wereldoorlog werd daar een monument opgericht ter nagedachtenis aan de gesneuvelde mannen van het dorp. Dat soort monumenten zie je in Frankrijk overal, op iedere hoek van de straat. Maar Trévières kwam in de Tweede Wereldoorlog middenin de vuurlinie te liggen en dat maakt dit een bijzonder geval. Want het standbeeld werd vol in het gezicht geraakt door een granaat. En zo staat het er vandaag nog altijd bij.

Ik vind het een confronterend beeld. En de boodschap die ervan uitgaat is niet erg hoopgevend: leren we eigenlijk wel iets van geschiedenis?